Autor: Olivera Denkić, dipl. pravnik
Državljanstvo Republike Srbije stiče se i prestaje na način utvrđen Zakonom o državljanstvu Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, br. 135/2004 i 90/2007)
Sadržaj:
1. Sticanje državljanstva poreklom
2.Sticanje državljanstva rodjenjem na teritoriji Republike Srbije
3. Sticanje državljanstva prijemom
4. Sticanje državljanstva po osnovu međunarodnih ugovora
1. Sticanje državljanstva poreklom
1. držvljanstvo Republike Srbije poreklom stiče dete čija su oba roditelja u trenutku
njegovog rođenja državljani Republike Srbije
2. dete rođeno na teritoriji Republike Srbije, čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije
3. dete rođeno u inostranstvu, čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije a drugi roditelj je nepoznat ili nepoznatog državljanstva ili bez državljanstva.
Da bi dete koje je rođeno u inostranstvu poreklom steklo državljanstvo potrebno je da ga roditelj koji je državljanin Republike Srbije, prijavi kod nadležnog diplomatskog ili konzularnog predstavništva kao državljanina Republike Srbije i podnese zahtev za upis u evidenciju državljana nadležnom organu u Republici Srbiji do navršene 18. godine života deteta. Ako je dete starije od 14. godina potrebna je i njegova saglasnost.
Dete rođeno u inostranstvu, čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije, stiče poreklom državljanstvo Republike Srbije ako bi ostalo bez državljanstva čak i ako nisu ispunjeni prethodno pomenuti uslovi ( tj. ako roditelj ne prijavi dete i ne podnese zahtev do navršene 18. godine života deteta). Lice starije od 18 godina života rođeno u inostranstvu čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja bio državljanin Republike Srbije a drugi strani državljanin stiče poreklom državljanstvo Republike Srbije ako do navršene 23. godine života podnese zahtev za upis u evidenciju državljana nadležnom organu u Republici Srbiji.
Pod istim uslovima i usvojenik- stranac, odnosno usvojenik bez državljanstva može steći državljanstvo Republike Srbije. Zahtev za upis usvojenika u evidenciju državljana podnosi usvojilac državljanin Republike Srbije, odnosno usvojenik ako je stariji od 18 godina. Usvojenik može podneti zahtev do navršene 23. godine života.
Lice koje na osnovu porekla stekne državljansto, smatra se državljaninom Republike Srbije od rođenja.
2. Sticanje državljanstva rodjenjem na teritoriji Republike Srbije
Dete koje je rođeno ili nađeno na teritoriji Republike Srbije, stiče državljanstvo rođenjem ako su mu oba roditelja nepoznata ili nepoznatog državljanstva ili bez državljanstva ili ako je dete bez državljanstva. Državljanstvo mu može prestati na zahtev roditelja, ako se do njegove navršene 18. godine utvrdi da su mu oba roditelja strani državljani. Ako je dete starije od 14 godina, za prestanak državljanstva potrebna je i njegova saglasnost.
3. Sticanje državljanstva prijemom
Stranac kome je odobreno stalno nastanjenje u Republici Srbiji može, na svoj zahtev, biti primljen u državljanstvo Republike Srbije pod sledećim uslovima :
1. da je napunio 18 godina i da mu nije oduzeta poslovna sposobnost
2. da ima otpust iz stranog državljanstva ili da podnese dokaz da će dobiti otpust ako bude primljen u državljanstvo Republike Srbije
3. da do podnošenja zahteva ima najmanje 3 godine neprekidno prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije
4. da podnese pismenu izjavu da Republiku Srbiju smatra svojom državom
Smatra se da je uslov pod brojem 2 ispunjen ako zahtev podnosi:
– lice bez državljanstva
– lice koje pruži dokaz da će po zakonu zemlje čiji je državljanin izgubiti državljanstvo prijemom u državljanstvo Republike Srbije
– lice koje je državljanin države koja ne dozvoljava otpust iz državljanstva ili za otpust postavlja uslove koje stranac ne može ispuniti, ako podnese izjavu da se odriče stranog državljanstva u slučaju sticanja državljanstva Republike Srbije.
Strancu koji je podneo zahtev za prijem u državljanstvo Republike Srbije a nema otpust iz stranog državljanstva ili dokaz da će otpust dobiti ako bude primljen u državljanstvo Republike Srbije može se, na njegov zahtev, izdati potvrda da će biti primljen u državljanstvo Republike Srbije ako ispunjava ostale uslove iz ovog zakona.
Potvrda se izdaje sa rokom važenja od dve godine i služi za dobijanje otpusta iz stranog državljanstva.
Odricanje ili gubitak ranijeg državljanstva neće se zahtevati ako to nije moguće ili se ne može razumno očekivati.
– Bez gubitka stranog državljanstva, državljanstvo Republike Srbije može steći :
1. lice koje je rođeno na teritoriji Republike Srbije, ako pre ponošenja zahteva neprekidno boravi na njenoj teritoriji 2 godine i ako podnese pismenu izjavu da Srbiju smatra svojom državom
2. stranac koji je najmanje 3 godine u braku sa državljaninom Republike Srbije i ima odobrenje za stalno nastanjenje
3. punoletni iseljenik i njegov potomak, kao i bračni drugovi ovih lica, ako im nije oduzeta poslovna sposobnost
4. punoletni pripadnik srpskog ili nekog drugog naroda ili pripadnik neke druge etničke zajednice sa teritorije Republike Srbije, koji nema prebivalište na njenoj teritoriji i nije mu oduzeta poslovna sposobnost
5. punoletno lice rođeno u drugoj republici ranije SFRJ koje je imalo državljanstvo te republike ili je državljanin druge države nastale na teritoriji ranije SFRJ, koje kao izbeglo, prognano ili raseljeno lice boravi na teritoriji Republike Srbije ili je izbeglo u inostranstvo
6. državljanin SFRJ koji na dan 27. februara 2005. godine ima državljanstvo druge republike ranije SFRJ, odnosno državljanstvo druge države nastale na teritoriji ranije SFRJ i prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije u trajanju od najmanje 9 godina,
7. punoletno lice koje je ranije otpušteno iz državljanstva Republike Srbije i steklo strano džavljanstvo, kao i punoletno lice kome je na zahtev roditelja prestalo državljanstvo, ako im nije oduzeta poslovna sposobnost.
Uz ispunjenje jednog od gore navedenih uslova, potrebno je i da podnesu pismenu
Izjavu da Srbiju smatraju svojom državom.
8. maloletna deca čija su oba roditelja prijemom stekla državljanstvo
9. maloletna deca čiji je jedan roditelj prijemom stekao državljanstvo Republike Srbije, ako se drugi roditelj sa tim složi i ako dete živi u inostranstvu
10. stranac čiji bi prijem u državljanstvo predstavljao interes za Republiku Srbiju, i bračni drug ovog lica
4. Sticanje državljanstva po osnovu međunarodnih ugovora
Državljanstvo Republike Srbije može se steći na osnovu ratifikovanog međunarodnog ugovora, pod uslovom uzajamnosti.
Postupak
Postupak za sticanje državljanstva pokreće se zahtevom. Zahtev za sticanje državljanstva podnosi se lično ili preko punomoćnika. Punoletna lica mogu lično podneti zahtev, a u ime maloletnih lica zahtev podnosi roditelj. Ako je dete starije od 14 godina, potrebna je i njegova saglasnost za podnošenje zahteva.
Zahtev se podnosi se organu unutrašnjih poslova po mestu prebivališta odnosno boravišta podnosioca zahteva. Može se podneti i preko nadležnog diplomatskog ili konzularnog predstavništva Republike Srbije, koje će ga proslediti ministarstvu nadležnom za unutrašnje poslove. O zahtevima za sticanje državljanstva odlučuje ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove. Ministarstvo može odbiti zahtev za sticanje državljanstva prijemom čak i ako su ispunjeni zakonom ispunjeni uslovi, ako oceni da postoje razlozi od interesa za Republiku Srbiju zbog kojih zahtev treba odbiti.
U postupku za sticanje državljanstva ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove odlučuje rešenjem. Pravosnažno rešenje o sticanju državljanstva, ministarstvo je dužno da dostavi organu nadležnom za evidenciju državljana.
Evidencija o državljanim Republike Srbije vodi se u matičnim knjigama rođenih. Državljani Republike Srbije koji nisu rođeni na teritoriji Republike Srbije a u njoj imaju prebivalište odnosno boravište, upisuju se u matičnu knjigu rođenih po mestu prebivališta, odnosno boravišta. Državljani Republike Srbije koji nisu rođeni na teritoriji Republike Srbije niti u njoj imaju prebivalište odnosno boravište, upisuju se u matičnu knjigu rođenih one opštine na teritoriji grada Beograda koju odredi Skupština grada Beograda. U matičnu knjigu gradske opštine grada Beograda upisuju se i potomci iseljenika rođeni u inostranstvu, kao i njihovi bračni drugovi rođeni u inostranstvu.