Autor: Marko Krstajić
Ovaj poseban vid materijalne pomoći predviđen je Zakonom o socijalnom staranju kao sredstvo za hitnu pomoć licima u stanju socijalne potrebe. Zakon o socijalnoj zaštiti predviđa pružanje jednokratne novčane pomoći i pomoći u naturi kao vid podrške licima u stanju socijalne potrebe, s tim što poslove oko pružanja novčane pomoći poverava centru za socijalni rad a pružanje pomoći u naturi jedinicama lokalne samouprave (opštinama i gradovima). S obzirom na to da Zakon jedinicama lokalne samouprave poverava detaljnije regulisanje načina i postupka za ostvarivanje ovog vida pomoći, obim i dostupnosst jednokrante novčane pomoći se razlikuju od opštine do opštine. Od njihove procene praktično zavisi šta će se u određenoj opštini smatrati stanjem socijalne potrebe tj. kojim će se kategorijama ugroženih lica i u kojim životnim situacijama odobriti jednokratna novčana pomoć. Zakonom je visina ove pomoći u svakom slučaju ograničena na iznos prosečne mesečne zarade u jednici lokalne samouprave u kojoj se daje.
Pravo na jednokratnu pomoć imaju lica ili porodice koje se nalaze u stanju socijalne potrebe, odnosno u stanju teške materijalne situacije koju ne mogu samostalno prevazići. Pravo na jednokratnu novčanu pomoć imaju lica koja se upućuju na privremni smeštaj u neku ustanovu ili smeštaj u porodici i to za nabavku odeće, obuće ili plaćanje troškova prevoza. Odluku o dodeli jednokratne novčane pomoći donosi nadležni Centar za socijalni rad a o pomoći u naturi (hrana, lekovi, ogrev, obuća, odeća itd.) odluku donosi nadležni organ jedinice lokalne samouprave. S obzirom na već napomenutu šarolikost u primeni ovog vida pomoći u praksi, sledi pregled primene ove vrste pomoći u nekim od najvećih jedinica lokalne samouprave.
Beograd
Pored pravo na jednokratnu novčanu pomoć, koju je u Beogradu moguće ostvariti najviše dva puta u toku kalendarske godine, opštim aktima Grada Beograda propisana su još dva vida jednokrtne novčane pomoći. To su interventa jednokratna novčana pomoć i povremena jednokratna novčana pomoć. Pravo na interventnu pomoć imaju:
- pojedinac ili porodica kojima je u elementarnoj nepogodi oštećen stan koji imaju u vlasništvu ili koriste po osnovu zakupa, i to u iznosu od jedne do pet prosečnih zarada (po odluci Gradskog centra za socijalni rad).
- Porodica u kojoj je nesrećnim slučajem nastupila smrt jednog ili više članova porodice a čiji prihodi u poslednja tri meseca ne prelaze jednu prosečnu zaradu, ostvaruju pravo na pomoć od jedne do pet prosečnih zarada.
- Porodica u kojoj je neki član potpuno nesposoban za rad, a čiji prihodi u poslednja tri meseca ne prelaze iznos prosečne zarade i koja osim stana i poljoprivednog zemljišta do 0,5 ari ne poseduje druge nepokretnosti – pomoć u visini od jedne do pet zarada.
- Pojedinac ili porodica čiji prihodi u poslednja tri meseca ne prelaze iznos jedne prosečne mesečne zarada a on ili član porodice su nesposobni za rad, a koja je stambeno ugrožena može za potrebe poboljšanja uslova stanovanja dobiti pomoć u iznosu od jedne do pet prosečnih mesečnih zarada.
Ova vrsta pomoći može se ostvariti više puta u toku kalendarske godine s tim da dobijena sredstva ne mogu preći iznos od pet prosečnih mesečnih zarada. Dok pravo na povremenu jednokranu novačanu pomoć mogu da ostvare:
1. Deca bez roditeljskog staranja koja su na evidenciji GCSR-a i deca korisnika prava na novčanu socijalnu pomoć, za troškove ekskurzije i nastave u prirodi u iznosu do 50% zarade;
2. Deca koja pohađaju pripremne predškolske programe, učenici srednjih škola, studenti na studijama u trajanju od dve i tri godine, studenti na studijama u trajanju od najmanje četiri godine, čije su porodice korisnici prava na novčanu socijalnu pomoć i čije se školovanje finansira iz budžeta i deca bez roditeljskog staranja koja su na evidenciji GCSR-a, za troškove nabavke udžbenika i školskog pribora u odgovarajućem procentu od zarade isplaćene u gradu Beogradu u junu mesecu tekuće godine i to:
• 5% za pripremne predškolske programe;
• 10% za srednje obrazovanje;
• 15% za studije.
3. Učenici osnovnih i srednjih škola i deca i mladi sa smetnjama u razvoju:
• čije su porodice korisnici prava na novčanu socijalnu pomoć i pod uslovom da postoje zdravstvene indikacije utvrđene nalazom i mišljenjem odgovarajućeg lekara specijaliste;
• koja su korisnici usluge domskog ili porodičnog smeštaja;
• koja su pod starateljstvom;
• koja su korisnici usluge dnevnog boravka.
Za troškove letovanja u iznosu do 50% prosečne za rade
4. Učenici osnovnih i srednjih škola čije su porodice korisnici prava na novčanu socijalnu pomoć, deca i mladi koji koriste uslugu domskog ili porodičnog smeštaja i deca i mladi sa telesnim invaliditetom koji koriste uslugu stanovanja uz podršku, za troškove prevoza od mesta stanovanja do obrazovne ustanove i nazad – do visine najniže cene javnog linijskog prevoza.
Novi Sad
Jednokratnu novčanu pomoć u Novom Sadu je moguće ostvariti jednom u toku kalendarske godine, s tim što Centar za socijalni rad može ukoliko nađe za shodno odlučiti drugačije i dodeliti pomoć više puta. U svakom slučaju pomoć koja se dodeljuje ne može biti viša od iznosa dve prosečne zarade.
Kragujevac
Pojedinac ili porodica u Kragujevcu pravo na jednokratnu novčanu pomoć mogu ostvariti najviše tri puta u toku kalendarske godine. Odlukom skupštine grada Kragujevca posebno je propisano da se ova pomoć dodeljuje u naturi i novčanom iznosu u sledećim slučajevima:
– pribavljanja lične dokumentacije radi ostvarivanja prava u oblasti socijalne zaštite;
– zadovoljavanja osnovnih životnih potreba (nabavka namirnica, ogreva, higijenski paket);
– nabavke lekova, medicinskih pomagala i pomoći u lečenju (ako ne postoji drugi osnov);
– nabavke udžbenika i školskog pribora za decu koja se redovno školuju;
– izlaska mladih iz sistema socijalne zaštite;
– izlaska žrtava nasilja u porodici iz Prihvatilišta;
– drugih vanrednih situacija, kada se ne može prevazići stanje socijalne potrebe.
Pravo na jednokratnu novčanu pomoć može se priznati pojedincu ili porodici:
– za nabavku lekova, medicinskih pomagala i pomoći u lečenju ako prihodi, u mesecu koji prethodi mesecu podnošenja zahteva, ne prelaze iznos bruto minimalne zarade u Republici Srbiji, poznate u momentu podnošenja zahteva;
– za ostale slučajeve, ako prihodi, u mesecu koji prethodi mesecu podnošenja zahteva, ne prelaze iznos neto minimalne zarade u Republici Srbiji, poznate u momentu podnošenja zahteva.
Izuzetno, ovo pravo se može priznati pojedincu ili porodici koji ne ispunjavaju navedene uslove, po proceni Centra za socijalni rad.
Valjevo
Odlukom o socijalnom staranju grada Valjeva propisano je da se jednokratna pomoć priznaje u sledećim slučajevima i to za:
– naknadu za opremu novorođenčeta korisnicima novčane socijalne pomoći,
– naknadu za putne troškove i ishranu prolaznicima koji se nađu u stanju socijalne potrebe,
– naknadu putnih troškova i ishrane korisnika socijalne zaštite prilikom dopusta-raspusta iz ustanove socijalne zaštite i drugih porodica (raspusti dece i omladine, dopust u cilju posete srodnicima i drugo),
– naknadu za opremu i prevoz korisnika prilikom smeštaja u ustanovu socijalne zaštite ili drugu porodicu,
– naknadu troškova korišćenja zdravstvene zaštite,
– druge opravdane slučajeve kada se na drugi način ne može prevazići trenutno stanje socijalne potrebe.
Naknada za opremu novorođenčeta priznaje se korisnicima novčane socijalne pomoći koji su rođenjem deteta dovedeni u stanje socijalne potrebe. Ova naknada se dodeljuje u visini 21% prosečne zarade ostvarene u gradu Valjevu u mesecu koji predhodi mesecu u kome se vrši isplata.
Naknada za putne troškove i ishranu priznaje se prolazniku koje se nađe na teritoriji grada Valjeva van svog prebivališta, a bez sredstava za povratak u mesto prebivališta ili boravišta, odnosno za odvođenje u prihvatilište.
Pravo na opremu ima lice koje koje se upućuje na smeštaj u ustanovu socijalne zaštite ili drugu porodicu, a tu opremu ne može samo obezbediti niti mu je mogu obezbediti srodnici koji su prema Porodičnom zakonu dužni da učestvuju u njegovom izdržavanju. To lice ima pravo na najnužniju odeću i obuću a propisano je da se pod najnužnijom odećom i obućom podrazumeva: jedno odelo, jedan par cipela, četiri para čarapa, jedan mantil ili zimski kaput, po dve košulje, potkošulje i donji veš, zimsku i letnju pižamu i slično, a u zavisnosti od pola i uzrasta. Ovo pravo se priznaje u visini stvarnih troškova a najviše do visine jedne prosečne zarade u Valjevu.
Naknada na ime troškova zdravstvene zaštite pripada za:
– pribavljanja lekarskih nalaza i lekarskih uverenja u cilju ostvarivanja prava iz socijalne zaštite ili prilikom zapošljavanja u visini troškova zdravstvenih usluga,
– kupovinu neophodne dečije hrane za decu korisnika prava na novčanu socijalnu pomoć,
– kupovinu neophodnih lekova licima (težim hroničnim bolesnicima) koja se nalaze u izuzetno teškom materijalnom položaju u visini troškova kupljenih lekova i na osnovu dostavljenog računa apoteke,
– dugotrajno lečenje lica kao i za preuzimanje neophodnih i hitnih medicinskih intervencija, a po izveštaju nadležne zdravstvene ustanove.
Naknada za ove troškove priznaje se u visini do 66% prosečne zarade ostvarene u gradu Valjevu u mesecu koji predhodi mesecu u kome se vrši isplata.
Naknada u drugim opravdanim slučajevima može se priznati:
– licu kojem je zbog teške bolesti potrebna novčana pomoć u široj akciji prikupljanja sredstava za operaciju ili lečenje u specijalizovanim ustanovama,
– mnogočlanim porodicama ili drugim licima za osnovne životne potrebe (nabavka hrane, električne energije i slično),
– licu koje ima smrtni slučaj u porodici,
– licu otpuštenom sa dužeg lečenja ili izdržavanja kazne zatvora,
– u ostalim opravdanim slučajevima kada to utvrdi tim Centra.
Ova naknada se priznaje u visini do 66% prosečne zarade ostvarene u gradu Valjevu.
Niš
Opštim aktima grada Niša određeno je da se jednokratna novčana pomoć dodeljuje porodicama sa decom, porodiljama i uopšte za pomoć u odgajanju dece. Visina pomoći je određena u apsolutnim iznosima za određene kategorije korisnika.
Pravo na jednokratnu novčanu pomoć u iznosu od 20.000,00 dinara ostvaruje majka za svoje prvorođeno dete ako najmanje šest meseci pre rođenja deteta na teritoriji grada ima prebivalište, odnosno boravište ako je izbeglica ili raseljeno lice sa teritorije Kosova i Metohije, pod uslovom da se neposredno brine o detetu. Kada prilikom prvog porođaja rodi dvoje ili više dece, majka ostvaruje pravo na jednokratnu novčanu pomoć za svako dete. Ako majka nije živa ili je napustila dete ili je iz opravdanih razloga sprečena da neposredno brine o detetu, pravo na jednokratnu novčanu pomoć umesto majke može ostvariti otac deteta, hranitelj ili staratelj. Zahtev je neophodno podneti šest meseci od rođenja deteta
Pravo na jednokratnu novčanu pomoć u iznosu od 50.000,00 dinara ostvaruje svaka nezaposlena porodilja koja prilikom porođaja rodi prvo, drugo, treće ili četvrto dete po redu rođenja, pod uslovom da je porođaj nastupio po stupanju na snagu ove odluke. Pravo može ostvariti svaka nezaposlena porodilja koja ima prebivalište odnosno boravište ako je izbeglica ili raseljeno lice sa teritorije Kosova i Metohije, na teritoriji grada Niša, najmanje godinu dana pre porođaja. Ukoliko porodilja nije živa, ili je napustila dete, pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji može ostvariti otac deteta, odnosno staratelj. Novčani iznos prava se ne menja ukoliko se u jednom porođaju rodi dvoje ili više dece. I ovaj zahtev je potrebno je podneti u roku od šest meseci od rođenja deteta.
Zrenjanin
U Zrenjaninu je moguće dobiti jednokratnu novačnu pomoć ili pomoć u naturi dobiti u sledećim slučajevima:
– pribavljanja lične dokumentacije radi ostvarivanja prava u oblasti socijalne zaštite;
– zadovoljavanja osnovnih životnih potreba (nabavka namirnica, ogreva, higijenski paket);
– nabavke lekova, medicinskih pomagala i pomoći u lečenju (ako ne postoji drugi osnov);
– nabavke udžbenika i školskog pribora za decu koja se redovno školuju;
– izlaska mladih iz sistema socijalne zaštite;
– izlaska žrtava porodičnog nasilja i žrtava trgovine ljudima iz Sigurne kuće;
– drugih vanrednih situacija, kada se ne može prevazići stanje socijalne potrebe.
Pravo na jednokratnu novčanu pomoć može se priznati pojedincu ili porodici:
– za nabavku lekova, medicinskih pomagala i pomoći u lečenju ako prihodi, u mesecu koji prethodi mesecu podnošenja zahteva, ne prelaze iznos bruto minimalne zarade u Republici Srbiji, poznate u momentu podnošenja zahteva;
Iznos jednokratne novčane pomoći ne može biti veći od iznosa prosečne neto zarade ostvarene po zaposlenom u Gradu Zrenjaninu, poznatog u momentu odlučivanja o pravu.
Iznos uvećane jednokratne novčane pomoći utvrđuje se na osnovu procene Centra za socijalni rad Grada Zrenjanina uz saglasnost Gradskog Veća Zrenjanin.
Jagodina
U Jagodini visina jednokrante novčane pomoći ograničena je kao i u drugim lokalnim samoupravama visinom prosečne mesečne zarade u gradu. Međutim ne postoji ograničenje u pogledu korišćenja ove pomoći u toku kalendarske godine već je ta odluka u nadležnosti centra za socijalni rad koji odluku donosi prema svakoj konkretnoj situaciji.
Vranje
U Vranju pravo na jednokratnu pomoć mogu koristiti:
– korisnici prava na materijalno obezbeđenje,
– korisnici dodatka za pomoć i negu nekog drugog lica,
– deca bez roditeljskog staranja,
– porodice sa poremećenim porodičnim odnosima,
– osobe sa invaliditetom i
– starije osobe.
A opštim aktom grada Vranja propisano je da se jednokratna novčana pomoć dodeljuje za:
– lečenje, nabavku lekova i pribavljanje lekarskih nalaza
– potrebne troškove za korisnike
– pomoć samohranim roditeljima,
– zadovoljenje osnovnih životnih i higijenskih potreba korisnika
– nabavka sredstava za osnovnu životnu egzistenciju korisnika
– pomoć porodicama vojnih obveznika i ratnih vojnih invalida,
– prevoz i opremu za smeštaj korisnika u ustanove socijalne zaštite,
– troškove prekida neželjene trudnoće iz socijalnih indikacija,
– troškove internatskog smeštaja dece iz porodica korisnika usluga Centra za socijalni rad po Zakonu,
– saniranje posledica elementarnih nepogoda samo za korisnike Centra za socijalni rad po Zakonu i
– u svim opravdanim slučajevima kada se na drugi način ne može prevazići stanje socijalne potrebe.
Visina jednokratne pomoći utvrđuje se u zavisnosti od potreba i materijalnog položaja pojedinca odnosno porodice. Maksimalni iznos jednokratne pomoći ne može biti veći od prosečne neto zarade ostvarene po zaposlenom u Gradu Vranju u mesecu koji prethodi mesecu u kome se donosi zaključak o visini jednokratne pomoći, a prema zvaničnim statističkim podacima objavljenim u „Službenom glasniku Republike Srbije“. Za korisnike prava po Zakonu o socijalnoj zaštiti i obezbeđivanju socijalne sigurnosti građana Centar za socijalni rad u Vranju može dodeliti i isplatiti jednokratnu pomoć licima koja se izuzetno nađu u stanju materijalne neobezbeđenosti, najviše do jedne trećine gorenavedenog iznosa a u izuzetno hitnim slučajevima može se dodeliti i licima koja nisu korisnici ovog prava po Zakonu i to do jedne trećine navedenog iznosa jednom u toku godine.
Pravo na jednokratnu pomoć može se ostvariti tri puta u toku kalendarske godine s tim što u izuzetnim situacijama kada se to čini opravdanim, Centar za socijalni rad može odlučiti i drugačije. Naknada troškova sahrane dodeljuje se u iznosu koji će namiriti najneophodnije troškove pogrebne opreme, prevoza posmrtnih ostataka i sahranjivanja od strane JKP Komrad Vranje, ili drugog ovlašćenog preduzeća sa područja Grada Vranje.
Jednokratna pomoć u naturi daje se socijalno ugroženim licima prema proceni stručnog tima Centra za socijalni rad u životnim namirnicama i sredstvima za higijenu, najviše tri puta u toku godine u količinama srazmerno broju članova domaćinstva.
Za lica koja nemaju stalno prebivalište (skitnice), a smrt ih je zatekla na teritoriji grada Vranja, kao i za lica koja imaju stalno prebivalište na teritoriji grada Vranja, a nemaju srodnike koji su po zakonu obavezni da ih sahrane, potrebne troškove snosi Grad Vranje iz sredstava budžeta za socijalna davanja po zaključku Komisije.
Način ostvarivanja jednokratne novčane pomoći
Lica koja od Centra za socijalni rad koji je nadležan za opštinu na kojoj oni imaju prebivalište, traže dodeljivanje jednokratne novčane pomoći to mogu učiniti putem pismene molbe u kojoj će ukratko obrazložiti svoju situaciju i razloge zbog kojih jednokratnu novčanu pomoć traže. U molbi je potrebno naznačiti svoje imovinsko stanje, sposobnost za rad, broj članova porodice, nezaposlenost, statu izbeglice i sve one okolnosti koje mogu biti od značaja za dodelu ovog vida pomoći. Sve ove navode potrebno je dokazati i odgovarajućim dokumentima. Beogradski centar za socijalni rad od korisnika koji traže jednokratnu pomoć, traži da im dostave i sl. dokumenta pored pismenog zahteva tj. molbe:
- Fotokopija lične karte za podnosioca zahteva i sve članove porodice
- Izvod iz matične knjige rođenih ili venčanih( za sve članove porodice)
- Prijava prebivališta za maloletnu decu
- Dokazi koji se odnose na razlog podnošenja zahteva(troškovi lečenja, utrošena električna energija, ogrev, lekovi i druga dokumentacija u zavisnosti od slučaja
- Poresko uverenje za punoletne članove porodice
- Uverenje o imovnom stanju o( ne) posedovanju nepokretne imovine
- Fotokopije 3 poslednja čeka penzije za korisnike penzije
- Potvrda o prihodima za poslednja tri meseca ili potvrda o visini osnovice koja služi za obračunavanje poreza i doprinosa za one koji samostalno obavljaju delatnost
- Uverenje Nacionalne službe za zapošljavanje za nezaposlene članove porodice
- Potvrda iz škole za redovne učenike( studente)
- Nalaz i mišljenje komisije Pio- o nesposobnosti za rad
- Fotokopija štedne knjižice po viđenju, otvorena kod A.D. Poštanske štedionice ili neke druge banke
Naravno nisu svi korisnici u obavezi da dostave sva ova dokumenta, već su dužni da dostave neka od dokumenta kojima dokazuju osnovanost svog konkretnog zahteva iznetog u molbi. Ovaj spisak, mada iscrpan, je za korisnike iz ostalih jednica lokalne samouprave samo informativan jer im nadležni Centri za socijalni rad, u skladu sa njihovom praksom mogu tražiti i druga dokumenta osim nabrojanih.