Odgovori organizacije IZ KRUGA VOJVODINA
 |
1. Ko se smatra osobom s invaliditetom, u smislu Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba s invaliditetom?
Osoba s invaliditetom, u smislu Zakona o profesionaloj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba s invaliditetom, jeste lice s trajnim posledicama telesnog, senzornog, mentalnog ili duševnog oštećenja ili bolesti koje se ne mogu otkloniti lečenjem ili medicinskom rehabilitacijom, koje se suočava s socijalnim i drugim ograničenjima od uticaja na radnu sposobnost i mogućnost zaposlenja ili održanja zaposlenja i koje nema mogućnosti ili ima smanjene mogućnosti da se, pod ravnopravnim uslovima, uključi na tržište rada i da konkuriše za zapošljavanje s drugim licima.
2. Kome se podnosi zahtev za procenu radne sposobnosti, u smilsu Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba s invaliditetom?
Zahtev za procenu radne sposobnosti podnosi se organizaciji nadležnoj za poslove zapošljavanja (Nacionalna služba za zapošljavanje). Izuzetno, zahtev za procenu radne sposobnosti podnosi se organizaciji nadležnoj za poslove penzijskog i invalidskog origuranja (Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje) – uz zahtev za ostvarivanje prava na invalidsku penziju.
3. Poslodavac ima zaposlene kojima je rešenjem utvrđena preostala radna sposobnosti po ranijim propisima. Da li se smatra da je time ispunio svoju obavezu zapošljavanja osoba s invaliditetom do ponovne procene po novim propisima?
Sva stečena prava se priznaju Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba s invaliditetom. Navedenim zakonom je rečeno da status osobe s invaliditetom ima lice kome je u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju utvrđena kategorija invalidnosti, odnosno preostala radna sposobnost (II ili III kategorija invalidnosti ili preostala radna sposobnost). Potrebno je samo da postoji odgovarajuća dokumentacija. Dakle, lice s preostalom radnom sposobnošću se smatra licem s invaliditetom. Takvo lice može da pokrene postupak za procenu radne sposobnosti ukoliko smatra da je došlo do značajnog pogoršanja zdravstvenog stanja od dana sticanja rešenja o preostaloj radnoj sposobnosti do danas.
4. Koji su uslovi za ostvarivanje prava na invalidsku penziju?
Uslovi za ostvarivanje prava na invalidsku penziju propisani su Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju. U smislu navedenog Zakona, invalidnost postoji kad kod osiguranika nastane potpuni gubitak radne sposobnosti zbog promena u zdravstvenom stanju prouzrokovanih povredom na radu, profesionalnom bolešću, povredom van rada ili bolešću, koje se ne mogu otkloniti lečenjem ili medicinskom rehabilitacijom. Osiguranik kod koga nastane potpuni gubitak radne sposobnosti, stiče pravo na invalidsku penziju: ako je invalidnost prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću ili ako je invalidnost prouzrokovana povredom van rada ili bolešću – pod uslovom da je gubitak radne sposobnosti nastao pre navršenja godina života propisanih za sticanje prava na starosnu penziju utvrđenih u članu 19. tačka 1) Zakona i da ima navršenih pet godina staža osiguranja. Osiguranik kod koga je invalidnost, prouzrokovana bolešću ili povredom van rada, nastala pre navršene 30 godine života stiče pravo na invalidsku penziju:
– kad je invalidnost nastala do navršene 20 godine života – ako ima godinu dana staža osiguranja;
– kad je invalidnost nastala do navršene 25 godine života – ako do nastanka invalidnosti ima najmanje dve godine staža osiguranja;
– kad je invalidnost nastala do navršene 30 godine života – ako do nastanka invalidnosti ima najmanje tri godine staža osiguranja.
5. Pod kojim uslovima se ostvaruje pravo na novačnu naknadu za telesno oštećenje prouzrokovano povredom na radu odnosno profesionalnom bolešću?
Način, uslovi i postupak ostvarivanja prava na novčanu naknadu za telesno oštećenje prouzrokovano povredom na radu odnosno profesionalnom bolešću, propisani su Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju. Telesno oštećenje postoji kad kod osiguranika nastane gubitak, bitnije oštećenje ili znatnija onesposobljenost pojedinih organa ili delova tela, što otežava normalnu aktivnost organizma i iziskuje veće napore u ostvarivanju životnih potreba, bez obzira na to da li prouzrokuje ili ne prouzrokuje invalidnost. Minimalan propisani procenat telesnog oštećenja prouzrokovanog povredom na radu ili profesionalnom bolešću, koji je uslov za sticanje prava na novčanu naknadu, iznosi 30%.
Postupak za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za telesno oštećenje pokreće se na zahtev osiguranika odnosno korisnika prava, koji se podnosi nadležnoj filijali Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, a na osnovu medicinske dokumentacije. Postupak za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za telesno oštećenje pokreće se i po službenoj dužnosti na osnovu mišljenja organa veštačenja datog prilikom veštačenja o invalidnosti, u skladu sa opštim aktom Fonda.
6. Da li korisnik invalidske penzije ima pravo da zasnuje radni odnos?
Zakonom o radu, kao opšti uslov pri zasnivanju radnog odnosa, ne zahteva opšta zdravstvena sposobnost (izuzetak su poslovi koji po svojoj prirodi zahtevaju opštu odnosno posebnu zdravstvenu sposobnost). Međutim ukoliko bi korisnik invalidske penzije zasnovao radni odnos, Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje je dužan da po službenoj dužnosti pokrene postupak za ponovnu ocenu invalidnosti takvog korisnika, upravo iz razloga što se invalidnost definiše kao potpuni gubitak radne sposobnosti.Ocenu o postojanju invalidnosti daje lekar veštak Fonda svojim (ponovnim) nalazom, ocenom i mišljenjem, od koga će zavisiti i ostvarivanje prava na inavlidsku penziju.
7. Koja lica imaju pravo na dodatak za pomoć i negu drugog lica ?
Pravo na dodatak za pomoć i negu drugog lica ima lice kome je zbog telesnog ili senzornog oštećenja, intelektualnih poteškoća ili promena u zdravstvenom stanju neophodna pomoć i nega drugog lica da bi zadovoljilo svoje osnovne životne potrebe.
Potreba za pomoći i negom drugog lica postoji kod lica kome je usled telesnog oštećenja, oštećenja čula vida koje uzrokuje gubitak osećaja svetlosti sa tačnom projekcijom ili se vid postiže sa korekcijom 0,05 , intelektualnih poteškoća ili promena u zdravstvenom stanju neophodna pomoć i nega drugog lica radi zadovoljavanja osnovnih životnih potreba i koje ne može da ustane iz kreveta, da se kreće unutar stana bez upotrebe pomagala, da se hrani, svalči, oblači ili održava osnovnu ličnu higijenu bez pomoći drugog lica.
8. Pod kojim uslovima se ostvaruje pravo jednog od roditelja na posebnu novčanu naknadu u vidu doživotnog mesečnog novčanog primanja?
Jedan od roditelja koji nije u radnom odnosu, a koji najmanje 15 godina neposredno neguje svoje dete koje je ostvarilo pravo na uvećan dodatak za pomoć i negu drugog lica, ima pravo na posebnu novčanu naknadu u vidu doživotnog mesečnog novčanog primanja u visini najniže penzije u osiguranju zaposelnih, kada navrši opšti starosni uslov za ostvarivanje penzije prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, ako nije ostvario pravo na penziju.
9. Pod kojim uslovim se može ostvariti pravo deteta na zakonsko izdržavanje?
Shodno odredbama Porodičnog zakona, maloletno dete ima pravo na izdržavanje od roditelja, kao i od drugih krvnih srodnika u pravoj ushodnoj liniji ako roditelji nisu živi ili nemaju dovoljno sredstava za izdržavanje.
Punoletno dete koje je nesposobno za rad, a nema dovoljno sredstava za izdržavanje, ima pravo na izdržavanje od roditelja sve dok takvo stanje traje. Pri tome, punoletno dete koje se redovno školuje ima pravo na izdržavanje od roditelja srazmerno njihovim mogućnostima, a najkasnije do 26. godine života.
10. Na koji način se određuje obaveza izdržavanja deteta?
Osnovni princip određivanja izdržavanja jeste da se izdržavanje se određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja. Pri tome, potrebe poverioca izdržavanja (deteta) zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda i dr. Mogućnosti dužnika izdržavanja (davaoca izdržavanja) zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica i dr.
U situaciji kada je poverilac izdržavanja dete, prilikom određivanja visine izdržavanja treba da omogući najmanje takav nivo životnog standarda za dete kakav uživa roditelj dužnik izdržavanja.
Minimalna suma izdržavanja predstavlja sumu koju kao naknadu za hranjenike odnosno lica na porodičnom smeštaju periodično utvrđuje ministarstvo nadležno za porodičnu zaštitu.
11. Pred kojim organom se ostvaruje pravo na zakonsko izdržavanje deteta?
Postupak za ostvarivanje prava na izdržavanje deteta pokreće se tužbom, koja se podnosi nadležnom sudu. Tužbu može podneti pored poverioca izdržavanja i organ starateljstva (Centar za socijalni rad).
12. Šta se podrazumeva pod nasiljem u porodici?
Nasilje u porodici jeste ponašanje kojim jedan član porodice ugrožava telesni integritet, duševno zdravlje ili spokojstvo drugog člana porodice. Pri tome, se nasiljem u porodici smatra naročito: nanošenje ili pokušaj nanošenja telesne povrede; izazivanje straha pretnjom ubistva ili nanošenja telesne povrede članu porodice ili njemu bliskom licu; prisiljavanje na seksualni odnos; navođenje na seksualni odnos ili seksualni odnos sa licem koje nije navršilo 14.godinu života ili nemoćnim licem; ograničavanje slobode kretanja ili komuniciranja sa trećim licima; vređanje, kao i svako drugo drsko, bezobzirno i zlonamerno ponašanje.
Važno je znati, da se članovima porodice smatraju: supružnici ili bivši supružnici; deca, roditelji i ostali krvni srodnici, te lica u tazbinskom srodstvu ili adoptivnom srodstvu, odnosno lica koje vezuje hraniteljstvo; lica koja žive ili su živela u istom porodičnom domačinstvu; vanbračni partneri ili bivši vanbračni partneri, kao i lica koja su međusobno bila ili su još uvek u emotivnoj ili seksualnoj vezi, odnosno koja imaju zajedničko dete ili je dete na putu da bude rođeno, iako nikada nisu živela u istom porodičnom domaćinstvu.
13. Na koji način se pokreće postupak za zaštitu od nasilja u porodici?
Postupak u sporu za zaštitu od nasilja u porodici pokreće se tužbom, koja se podnosi nadležnom sudu. Tužbu mogu podneti član porodice prema kome je nasilje izvršeno ili njegov zakonski zastupnik, javni tužilac i organ starateljstva (Centar za socijalni rad).
Protiv člana porodice koji vrši nasilje sud može odrediti jednu ili više mera zaštite od nasilja u porodici, kojom se privremeno zabranjuje ili ograničava održavanje ličnih odnosa sa drugim članom porodice i koja može trajati najviše godinu dana. Mera zaštite od nasilja u porodici može se produžavati sve dok ne prestanu razlozi zbog kojih je bila određena.